İLK YARDIMIN TEMEL İLKELERİ

KONU 1. İLK YARDIMIN TEMEL UYGULAMALARI

1. İlk yardım ile ilgili kavramlar

A) İlk yardım

Ani olarak hastalanan veya kazaya uğrayan kimseye tıbbi tedavisi yapılıncaya kadar anında ve olay yerinde çevre imkanlarından yararlanak yapılan hayat kurtarmaya yönelik uygulamalardır.

B) Acil yardım 

Ani olarak hastalanan veya kazaya uğrayan kimseye acil sağlık hizmetleri alanında bilgi ve beceri kazanmış sağlık personeli tarafından olay yerinde tıbbi araç gereç kullanılarak yapılan uygulamadır.

C) İlk yardım ile acil tedavi arasındaki farklar 

D) İlk Yardımın amaçları 

Olay yerinde ve anında bilinçli ilk yardım yaparak kazazedenin hayatını korumak, solunum,dolaşım, vücut ısısı gibi yaşam işlevlerini sürdürmek ve hayatını kurtarmaktır.

E) İlk yardımın temel uygulamaları

Koruma,bildirme ve kurtarmadır.

Koruma ; Olay yerindeki hasta yada yaralı ilk yardımcının ve diğer görevlilerin yaşamlarını tehşikeye sokabilecek olumsuz durumları kontrol altına almak o andaki genel durumu korumaktır.

Bildirme ; Kaza yerinde bir yandan ilk yardım yapılırken diğer yandanda olay yerine ambulansın en kısa sürede gelmesi ve ilgili kurumların bildirilmesi için ilk yardım haberleşmesi yapmaktır.

Kurtarma ; Olay yerinde gerkeli güvenlik önlemleri alındıktan sonra hasta ya da yaralının genel durumu değerlendirilir. Belirlenen sağlığı bozacak belirtileri kontrol altına almak için gerek uygulamalar yapılır.

F) 112 nin aranmasında ikkat edilecekler

İlk yardımda zaman hem çok kıymetli hem de sınırlıdır. İlk yardım çağrısı 112 numaralı telefonla komuta kontrol merkezine yapılır. Acil sağlık hizmetlerini yönlendiren komuta kontrol merkezleri,yapılan çağırıyı değerlendirir ve en kısa sürede acil üniteye yönlendirir. Aynı zamanda acil servis itfaiye polis karakolu gibi diğer ilgili kurumlar bilgilendirilir.

İletişim kurulabilecek diğer merkezler 156,jandarma 110,itafiye,115 polis imdat,114 zehirlenme imdat

İlk yardım haberleşmesinin kapsamı şöyle olmalıdır.

• Kazanın olduğu yerin adresi
• Kaza oluş şekli
• Yaralı sayısı
• Kurtarıcı vinç gibi teknik araçlar
• Kaza yerinin coğrafi yapısı
• Çağrıyı yapanın kimlik bilgileri, telefon numarası

G) İlk yardımcının müdahele ile ilgili yapılması gerekenler 

İlk yardımcı kaza yerinde ilk yardım yaparken, ilk yardımın temel uygulamalarını gereksiz yapmamaya ve bunları uygulamaya özen gösterir. Bu kurallar, ilk yardımın başarı ile sonuçlanması için konmuştur. T ile başlayan 6 temel uygulama vardır.

Bu uygulamalar şunlardır
1.Tedbir : Olay yeri her yönüyle değerlendirilir yaşamı tehlikeye atacak unsurlar engellenir

2.Tanı : Hasta yada yaralının bilinç durumu olay yerinde hızlıca değerlendirilir.

3.Tedavi : İlk yardımın A,B ve C si uygulanır

4. Telekomünikasyon : İlk yardım haberleşmesi

5. Triyaj : Çok sayıda yasta ya da yaralı olması durumunda genel duruma göre sınıflandırma

6. Taşıma : Olay yerinde hasta ya da yaralıya ilk yardım yapıldıktan sonra kişi duruma uygun pozisyonda taşıma tekniği ve sedye ile taşınır.

İlk yardımın öncelikli uygulamaları

İlk yardımn ABC si hasta yada yaralıya öncelikle yapılan ve yaşamın devam etmesini sağlayan temel yaşam desteğidir. 

Solunum yolunun açılması (Airvay): Başa,uygun pozisyon vererek solunumu açmak

Solunumun sağlanması (Breathing); Solunum yapmasını sağlamak yada suni solunum

Dolaşımın sağlanması (Circulation); Varsa kanamanın durdurulması ve kan dolaşımın kalp masajı ile devam ettirilmesidir.

KONU 2. HASTA YARALI VE OLAY YERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

1. İnsan vücudu ve işleyişi

Hareket sistemi,iskelet, eklemler ve kaslardan meydana gelir.

İskelet ; İskelet kemiklerin sistemli olarak yan yana, üst  üste ve uc uca gelmesidir.

Başlıca göreleri ;

İskelet vücudun ayakta durmasını ve harreket etmesini sağlar. İskelet iç organları dış etkenlerden korur, organlara desteklik yapar ve vücuda şekil verir.

Kısa kemikler ; El bileği parmak kemikleri ve omurlar

Yassı kemikler : Kafatası kemikleri ve leğen kemiği 

Uzun kemikler : Kol bacak ve ayak kemikleridir.

İskeletin başlıca bölgeleri

Baş kemikleri : Kafa kemikleri, yüz kemikleri çene kemikleri ve boyun omurlarıdır.

Gövde kemikleri : Omrga ve göğüs kafesi kemileridir. 

Üst kafa kemikleri : Köprücük,kürek,kol,ön kol , el bilek ve el parmak kemiklerinden oluşur. 

Eklemler üçe ayrılır ;
Oynamaz eklemler : kafatası kemiklerin birbirleriyle yaptığı ve aralarında boşluk olmayan eklemlerdir.

Yarı oynar eklemler : Omurlar arası eklemler ve kaburgaların omurlarla yaptığı eklemler önrek verilebilir

Oynar eklemler : Eklem kapsülü içinde eklem bağları ile kemiklerin eklem yüzeyleri birbirine bağlıdır.

Kaslar 

Kaslar, eklemleri hareket ettiren hareket sisteminin üçüncü dokusudur.

Kaslar üçe ayrılır 

Çizgili kaslar : İstemli çalışan iskelet kaslarıdır

Çizgisiz kaslar : İç organları nyapısında bulunur ve istem dışı çalışırlar

Kalp kası : Çizgili kastır ama istem dışı çalışır.

B) Dolaşım sistemi

Dolaşım sistemi, kanın damar yolları ile kalp ve hücreler arasında dolaşmasını sağlayan sistemdir.

Kan dolaşımı : Kan,küçük ve büyük kan dolaşımı yolları ile vücutta dolaşır.

Büyük dolaşım : Kanın kalp ile tüm vücut organları arasında dolaşmasıdır

Küçük dolaşım : Kalp kalp ile ciğerler arasında dolaşmasıdır.

Kalbin yapısı ve çalışması

Kalp dolaşım sisteminin organıdır. Göğüs boşluğunda iki akciğerin arasında göğüs kemiğinin sol alt kısmında tepesi aşağıda ve tabanı ana damarlarla birleşen koni şeklinde bir organdır.

Kalbin büyüklüğü insanın yumruğu kadardır. Kalp emme basma tulumba gibi çalışarak kanın damarlarda dolaşmasını sağlar.

Kan damarları : Damarlar, dolaşım sisteminin hücrelere kadar yayılan kan yollarıdır üçe ayrılırlar.

Atardamarlar : Atardamar kalp tarafından pompalanan kanı, organ ve dokulara götürür

Kılcal damarlar : Kılcal damarlar,atardamarların dokulardaki en ince dallarıdır.

Toplardamarlar : Dokulardan kanı kalbe getiren damarlardır.

C) Solunum Sistemi 

Solunum sistemi, kana oksijen veren karbondioksiti alan ve dolaşım sistemiyle ortaklaşa görev yapan bir sistemdir. Gaz alış-verişini solunum sistemi,gaz taşımayı da dolaşım sistemi yapar

Solunum sisteminin organları ;
Burun : Dışarı açılan ilk organdır

Yutak : Burun ve gırtlak arasındaki bölgedir

Gırtlak : Alt yuka ile soluk borusu arasında yer alan bölge

Soluk borusu : Gırtlaktan başlar ve ak ciğerlere kadar uzanan boru

Bronşlar : Soluk borusunun akciğerlere ayrılan dalları

Akciğerler : Göğüs boşluğunda sağda ve solda olmak üzere iki tanedir.

Solunum yapma ; 

Solunum merkezi sinir sistemindeki solunum merkezinin sinirsel uyarısı ile devam eder. Solunum,solunum sisteminin yardımcı kasları yardımıyla yapılır.

D) Sindirim sistemi 

Sindirim sistemi ; vücut için gerekli olan besinlerin parçalanmasını sindirilmesini emilmesini ve dışarı atılmasını sağlar

Sindirim sisteminin organları

Ağız boşluğu : Sindirim sisteminin ilk organı

Sindirim kanalı : Sindirim kanalı, ikinci bölümdür, yutaktan anüse kadardır.

Sindirim kanalı organları ; 

Yutak : Yutak yutkunma ile lokmayı yemek borusuna iter

Mide : Yutulan besinlerin toplandığı organ

İnce bağırsaklar : İnce bağırsaklarda fiziksel ve kimyasal sindirim devam eder ve sindirilen besnler emilerek kana geçer.

Kalın bağırsak : Sindirim kanalının son bölümüdür.

E) Sinir sistemi

Sinir sistemi vücudu oluşturan tüm sistemleri yönetir. Sinir sitemi merkezden organlara iletişim kurar ve işlevini düzenler.

Sinir sisteminin yapısı

Sİnir sistemi, sinir hücresi ve sinir dokusundan meydana gelir. Sİnir hücresinin kısa ve uzun uzantıları vardır. 

Beyin : Beyin merkezi sinir sisteminin en önemli organıdır. Tüm vücut faaliyetlerini denetler ve yönetir.

Beyincik : Beyincik ,b eynin alt ve arka bölümünde bulunur. Beyincik hareket ve denge sinirlerinin beyne geçiş yaptığı bir organdır.

Köprü : Harkeet ve duyu sinirlerinin geçtiği köprüdür.

Soğanilik : Soğanilik köprü ile omur ilik arasında yer alır.

Omurilik : Omurilik,soğanilikten başlayıp omurga kanalı içinden devam eder ve belde dallara ayrılarak sona erer.

Refleks : Duyu sinir alıcılarının aldığı uyarı, duyu siniri ile omuriliğe itilir. Omurilikteki hareket merkezi, bu uyarıyı değerlendirdikten sonra hareket siniri ile kas hücresine iletir.

Çevresel sinirler

Çevresel sinir sistemi, hareket ve duyu sinirlerinden meydana gelir. Alınan çeşitli duyular merkeze duyu sinirleri ile iletilir.

Otonom sinir sistemi

Otonom sinir sistemi,isteğimiz dışında çalışan organların düzenli çalışmasın ısağlar.

E) Beş Duyu Organları

Ses,şekil,renk,koku,basınç ve titreşim gibi duyuları alan,değerlendiren organlardır.

1. Dokuna Duyusu : Deri

Dokunma duyusu organı deridir, deri duyu alıcı sinir uzantıları,ter bezleri,kan damarları ve diğer oluşumları olan çok katlı bir organdır.

2.Görme Duyusu : Göz

Görme duyusu organları,göz ve gözün yardımcı organlarından oluşur. Saydam tabaka arkasında ve göz merceği önünde yer alan renkli bölüme İris denir. İris ortasındaki boşluğada göz bebeği adı verilir.

3.İşitme Duyusu : Kulak

Kulak,işitme duyusu organıdır. İç kulak aynı zamanda denge organı işlevini yapar. Kulak ; dış kılak,orta kulak ve iç kulak olmak üzere 3 bölümden meydana gelir. Dış kulak ses dalgalarını toplyan organdır.

4.Koku alma duyusu : Burun

Burun koku alma duyusu organıdır. Burnun yapısı ve solunum sisteminin dışa açılan ilk organıdır.

5.Tat alma duyusu : Dil

Dil, tat alma duyusu organıdır. Dil aynı zamanda sindirim sisteminin yardımcı organıdır. Dil,ses tellerinden çıkan sesleri ağız boşluğu yardımıyla değiştirerek söz haline getirir.

Hasta/Yaralı değerlendirilmesinin amacı

Güvenliği sağlanmış ortamda,hasta ya da yaralıya ulaşıldıktan sonra ; genel durumu değerlendirilir. Belirlenen bulgu ve belirtilere göre ilk yardım olarak hangi uygulamaların öncelikle yapılacağına karar verilir. İlk yardımın devamı olarak hangi uygulamaların sürdürüleceği ve hangi önlemler alınacağı belirlenir.

İlk değerlendirme aşamaları

İlk yardımcı,olay yerinde gerekli can güvenliği önlemlerini aldıktan sonra ilk değerlendirmeyi yapmaya başlar. Olay yeri zararsız hale getirilemiyorsa hasta yı daha güvenli bir yere taşır.

İkinci değerlendirme aşamaları 

Görüşerek bilgi alma ; Hasta ile görüşme yapılarak bilinç düzeyi kısa sürede kontrol edilir. Genel durumu ve şikayetleri değerlendirilir.

Bölgesel muayeneler ; İlk yardımcı bölgesel muayeneleri hastayı baştan ayağa kadar gözlemleyerek ve elle kontrol ederek kısa sürede yapar.

Baş muayenesi ; Baş hareket ettirilmeden iki el ile muayene edilirken ;
Kafada ve yüzde ; kanama yara şişlik ve kemiklerde çökme veya batmış yabancı cisim
Gözde ; Kanlanma , morarma , göz bebeğinde genişlik
Kulakta ve burund a; yaralanma kan veya sıvı ile karışık kan gelmesi
Ağızda ; kanama,kusmuk yabancı cisim,.ene kemiğinde kırık ve şekil bozukluğu değerlendirilir.

Boyun muayenesi ; Boyun hareket ettirilmeden,ağrı şişlik,yara kızarıklık ve hassasiyet araştırılı.

Göğüs kafesi muayenesi
Göğüs kafesinde batmış cisim,kanama,delici batıcı yara,ezik,yara kaburga kırığı köprücük ve kürek kemiği kuruğı ve ağrı gözlemlenir.

Karın duvarı,bel ve kalça muayenesi 
Karın dıvarında bel ve kalçada; sertlik morarma,kızarıklık derin kesici ve batıcı cisim yarası ve yaygın ağrı gibi bulgular belirlenir.

Kol ve bacakların değerlendirilmesi
Kollarda ve bacaklarda yara,eziklik,kırık,kısalma, ağrı,uyuşukluk, şekil bozukluğu ve hareket kısıtlılığı ya da hareket edememe ve nabız gibi bulgular araştırılır. Batmış yabanca cisim varsa çıkarılmaz. Kontrol altına alınır. 

                                                          TEMEL YAŞAM DESTEĞİ

KONU1.TEMEL YAŞAM DESTEĞİ

Bilinç Kontrolü

Temel yaşam desteğinin birinci basamağııdr. Hasta yada yaralının olaydan etkilenme ağırlığına göre gelişen, sinir sistemiyle ilgili önemli bir durumdur. Bilinç kontrolü ypaıldıktan sonra ilk yardım uygulamalarına başlanır. Bilinçsiz hastanın bir yandan soluk yolu açılırken, bir yandan 112 aranır.

Yetişkinlerde bilinç kontrolü ilk yardımcı, hastaya "İyi misin,İyi misin?" diye sorarken bir yandan da omuzlarına elle dokunarak hafifçe sarsar. İlk yardımcı hastaya verdiği cevap ve tepkileri değerlendirir.

Çocuklarda ve bebeklerde bilinç kontrolü,  ilk yardımcı küçüğün ayak topuklarına dokunarak bilinç kontrolü yapar aldığı tepkileri değerlendirir.

KONU 2. SOLUNUM VE KALP DURMASI

Temel yaşam desteği,solunumu veya kalbi durmuş kişiye hayat kurtarma amacıyla yapılan uygulamardır. Kalp masajına ve suni solunuma ilk 3-5 dakika çinde başlanırsa kalbi tekrar çalıştırmak mümkün olabilir.

KONU 3. HAVA YOLUNU AÇMAK İÇİN BAŞ GERİ-ÇENE YUKARI POZSİYONU VERİLMESİ

Solunuma başlamadan önce hastanın ağız içi kontrol edilir. Görülen yabancı cisimler alınır. Bir el enseye diğer elin ayası alna yerleştirilir. ENseyi kaldırarak ve alnı geriye iterek boyun gerdirilir. Soluk yolu açılır.

KONU 4. YETİŞKİNLERDE TEMEL YAŞAM DESTEĞİ UYGULAMA

Yetişkin hastada kalp masajı ve suni solunum tekniği şöyledir ; 

• Kazazede sert bir zemin üzerine yatırılır,bacaklar ve ayaklar gövdeden biraz yukardıa kalacak şekilde desteklenir. Kazazedenin kemer kravat yaka gibi sıkan giysileri gevşetilir.
• İlk yardımcı kazazedenin yan tarafına ve omuz hizasına diz çöker
• Kazazedenin başı geriye doğru gerdirilir ve soluk yolu açılır.
• Solunum yoksa ağızdan ağza suni solunuma karar verilir.
• İlk yardımcı soluk alır. 1 saniye içinde göğüs kafesini yükseltecek kadar 2 defa kurtarıcı hava üfler
• İlk yardımcı doğrudan teması önlemek için hasta yada yaralının ağzına gazlı bez veya maske yerleştirilir.
• Kalp masajı için baş geriye doğru alınır ve göğüs kemiğinin ortası belirlenir.

Sonra 112 acil yardım merkezini arayarak ambulans çağırır.kalp masajı ve suni solunum gerektiği durumlarda kişinin taşınması sırasındada sürdürülür.

Kalp masajı yapılırken dolaşımın değerlendirilmesi ; 
Dolaşımın başlayıp başlamadığı boyundan geçen şah damarından nabız alma ile anlaşılır. Nabız anılıyorsa genişleyen göz bebeklerinde daralma varsa ve göz bebeği ışığa karşı duyarlı hale gelmişse kan dolaşımı tekrar başlamış demektir. Canlılı kbulguları 3-5 dakika aralıkla kontrol edilir.

KONU 5. ÇOCUKLARDA TEMEL YAŞAM DESTEĞİ UYGULAMA TEKNİĞİ

Çoçuklarda temel yaşam desteğinin işlem basamaklar, yetişkenlerde olduğu gibi uygulanır.

Çocuklardaki farklı uygulamalar şunlardır

• Ağzından burnuna suni solunum yöntemi uygulanacaksa ağız kapatılır. Burun açılır
• Göğüs kemiğini kalbe doğru 2,5-5 cm kadar esnetecek şekilde basınç uygulanır
• Çocuklara kalp masajı tek elle yapılır.

KONU 6. BEBEKLERDE TEMEL YAŞAM DESTEĞİ UYGULAMA TEKNİĞİ 

Bebeklerde  temel yaşam desteğinin aşamaları şöyledir ;

• Bebeğin blinç durumu kontrol edilir bilinç duruma göre ilk yardıma karar verilir 
• Bebeğin bilinci kapalı ve olay yerinde,ilk yardımcıdan başka biri varsa 112 yi arayarak olay yerine ambulansın gelmesini sağlar
• Bebek,düz ve sert bir zemine sırt üstü yatırılır
• İlk yardımcı bebeğin yan tarafına ve omuz hizasına çöker 
• Bebeğin boğazını ve göğüsünü sıkan giysileri gevşetilir.
• Solunum durmuşsa suni solunuma başlanır
• İlk yardımcı bu noktaya orta ve yüzük parmak uçlarını yerleştirir.

Kalp masajı ve suni solunma, yaşam belirtileri görülünceye kadar devam edilir. Bebeklere kalp masajı dakikada 100 defa uygulanır. Temel yaşam desteği sırasında kan dolaşımının ve solunumun başlayıp başlamadığı yetişkinlerde ve çocuklarda yapıldığı gibi kontrol edilir.

KONU 7. SOLUNUM YOLU TIKANDIĞINDA İLK YARDIM

1.Solunum yolu tıkanıklığı

Solunum,önemli yaşam bulgularından biridir. Hasta değerlendirilirken solunumu öncelikle  kontrol edilir. Soluk yolunun, solunumu gerçekleştirmek için gerekli havanın geçişine engel olacak şekilde tıkanmasına soluk yolu tıkanması denir. 

2.Tıkanma çeşitleri ve belirtileri

Soluk yolu yabancı cismin durumuna göre kısmi ya da tam olarak tıkanır.

a.Kısmi tıkanma 

Kısmi tıkanıklık,soluk yolundan akciğerlere havanın zor ve yetersiz geçmesidir. Akciğerlere giren hava miktarı az olduğu için organizanın oksijen ihtiyacı yeterince karşılanamaz ve dokularda oksijen azalır.

b.Kısmi tıkanıklığı olan kişilere ilk yardım

Kısmi tıkanlık olanlarda ilk yardım uygulamaları ; 112 aranarak ambulans çağrılır. Kişiye öksürmesi söylenir. Bu durumda kişiye dokunulmaz. Öksürük,şiddetli soluk verme olduğu için yabancı cismi çıkarmak için kişinin sırtına vurulmaz. 

c. Tam tıkanma 

Tam tıkanma : soluk yolunun yabancı cisimle tıkanarak havanın,akciğerlere geçişini tamamen engellemesidir. Akciğerlere hiç hava girmediği için boğulma belirtileri hızla gelişir. Organizmada oksijen tükenmeye başlar ve metabolizma durur.

Oksijen yoğunluğuna bağlı olarak merkezi sinir sistemi başta olmak üzere dolaşım sistemi yetmezliği başları.

Tam tıkanmanın belirtileri ; 

• SOlunum yapmama,solunum hareketlerinin olmaması
• Kişi,boğulmaya bağlı korku içinde olduğu için bilinçsiz hareketler yapar,ellerini boynuna götürür,beden diliyle boğulmakta olduğunu anlatmaya çalışır.
• Konuşamama,endişelenme,yüzde,boyunda ve ellerde morarma
• Solunum durmasına bağlı bayılma ve bilinç kaybının gelişmesidir

Bilinci açık kişilerde heimlich manevrası

Solunum yolu tıkanlamalarında, yetişkin,çocuk ve bebeklerde farklı uygulamalar yapılarak soluk yolu açılır. Bu uygulamalar, tıkanmaya neden olan cismin bulnduğu yere göre de değişir. Etkili yöntemlerin başında gelir. boğulmaya neden olan cismin bulunduğu yere göre değişir.

Yetişkinlerde sırta vurma 

Sırta elle vurma ile ani bir soluk verme sağlandığı için soluk yolunu tam tıkamayan cisimler hava ile dışarı atılır. Sırta vurma etkili ve kolay uygukanan bir yöntemdir.

Uygulanması : Yabanco cisim ağızda görülüyorsa parmakla çıkarılır. İlk yardımcı boğulmakta olan kişinin yan tarafına geçer. Kişinin göğüsünü diziyle veya iki eliyle destekler ve sırtına 4-5 defa art arda kuvvetlice vurur.

Yetişkinlerde heimlich manevrası

Ellerle,diyafram kasına karın üst bölgesinden bastırılır,aynı zamanda ilk yardımcının göğüsüyle akciğerler sırttan sıkıştırılır. Ani sıkıştırılan akciğerlerdki hava,hızlıca dışarı atılır ve boğazdaki yabancı cismi ağza doğru sürükler 

Uygulanması : İlk yardımcı kişiyi ayağa kaldırır. Arkasına geçer ve ellerini göğüs kemiğinin altına kenetler. Çene ve göğsünü,kişinin sırtına iyice yerleştirir. Kişiyi yukarı doğru kaldırarak karna ve sırta ani basınç uygular ve ani soluk vermesini sağlar. 5-7 defa tekrarlanır 

Çocuklarda sırta vurma

Uygulanması : Yabancı cisim ağız ve ağız gerisinde görülüyorsa serçe parmak veya işaret parmağı ile yanak içi takip edilerek cisme arkadan ulaşılır. Cisim parmak ucu hafif bükülerek dudaklara doğru çekilir ve uzaklaştırılır. İlk yardımcı bir ayağını 20-25 cm yüksek bir yere koyar. Çocuğu bacağının üzerine yüzüstü yatırır. baş ve göğüsünü aşağı sarkıtır. Çocuğun sırtına el ayası ile üst üste 5 defa vurarak cismi çıkarır.

Çocuklarda heimlich manevrası

Çocuğun gelişmişlik durumuna göre uygulanır. Gelişmiş ise yetişkinlerdeki gibi gelişmemisse bebeklerdeki gibi uygulanır.

Bebeklerde heimlich manevrası : Bebeklerde tam tıkanıklıkta hava yolunun açılması amacıyla bebeğin ayak tabanına hafifçe vurularak bilinci kontrol edilir. Bilinç kapalı ise 5 tur göğüs basısı ve suni solunum yapılıp 112 aranır.

Uygulanması : Bebek,ilk yardımcının bir kolu üzerine yüzükoyun yatırılır. İlk yardımcı bir kolu üzerine yüzükoyun yatırılır. İlk yardımcı bir eli ile bebeği karnından ve boynundan kavrar. Bebeğin başı ve gövdesi öne doğru eğilir. Baş gergin ve gövdesinden aşağıda bir pozisyonda tutulur. İlk yardımcı,el bileğinin iç kısmı ile bebeğin sırtına kürek kemiklerinin arasına hafifçe 5 defa vurarak Basınç yapar.

                                         KANAMALAR VE YARALANMALAR

KONU 1. KANAMALAR

1.Tanımı

Yetişkin bir insanda,ortalama 6 litre kan vardır. Kan miktarı,vücut ağırlığının 1/13ü kadardır. Kan hayat için önemli bir bileşimdir. Kanın değişik nedenlerle damar dışına akmasına kanama denir. Kana sonucu erişkinde kanın %10'u ksa sürede kaybedilirse hayat tehlikeye girer.

2.Kanama çeşitleri 

Kanamalar, kanayan damara,organa vücut bölgesine,kanamanın şiddetine ve kanın vücut içine ya da dışına akmasına göre isim alır.

a. Vücutta kanın aktığı bölgeye göre kanamalar

İç kanama
İç kanama, kanın organ içine,organlar arasındaki boşluğa akmasıdır. İç kanamalar meydana geldiği organın adını alır beyin kanaması vb.

b.Kanayan damarın özelliğine göre kanamalar

Dış kanama
Dış kanama, kanın çeşitli nedenlerle yırtılan deri üzerine akmasıdır. Kanaka,kanayan damarın çeşidine göre adlandırılır. Atardamar,toplardamar kanaması gibi.

c.Vücutta baskı uygulanacak noktalar.

Kanayan bölge yakınından geçen atardamar,kemik ile deri arasındaki parmakla ya da yumrukla sıkıştırılarak kan akışı durdurulur. 

Vücumuzdaki bası noktaları ve etkili olduğu bölgeler : 

• Boyun ön yan nıktası ; şah damarı sıkıştırarak boyun derisindeki kanamaları durudurmak için 
• Kulağın üst mn noktası : Şakak atardamarını ıskıştırarak alın ve baş derisindeki kanamaları durdurmak için.
• Köprücük kemiğinin altı ; Omuz ve kla giden damarlardaki kanamaları durdurmak için
• El bileğinin iç üst bölgesi : El atardamalarını sıkıştırarak kol ve ön koldaki kanamayı durdurmak için
• Kasıklar; Bacağa giden atardamarı sıkıştırarar diz ve bacaklardaki kanamaları durdurmak için

3. Dış kanamalrda ilk yardım

Kanamaları durdurmak için eldeki imkanlar kullanılır. Kanama olay yerinde elle basma varsa sargılar kullanılarak durdurulabilir.

Kanayan yere elle basma

Elimizde sargı ya da gazlı bez varsa kanayan yere sarılır,sargı üzerinden parmakla baskı yapılır. Elmizde gazlı bez ya da sargı yoksa tıbbi eldiven giydikten sonra kanayan damara baskı yapılarak kanama durdurulur.

a.Boğucu sargı uygulanan durumlar

Turnike (boğucu sargı),koldakive uyuktaki tek kemik üzerine uygulanan sıkı sargıdır. Turnike damarı deri ile kemik arasında sıkıştırarar kan akışını durdurur.

Turnike ; 
1.Ön kol ve bacağın kopması,ezilmesi ve parçalanması durumunda
2.Yaralıların çok olması halinde
3.Yaralı uzun,engelli ve ulaşım koşulları iyi olmayan yollarda taşınacaksa
4.Baskı noktasında kanama durmuyorsa,önerilen durdurma uygulamasıdır

b Boğucu sargı uygulamasında dikkat edilecekler 

Bilinçli uygulanmayan ve uzun süre kalan turnike,dokunn kanla beslenmesini engeller (kangren), felç ve doku zedelenmesine neden olabilir. Turnike olarak rulo sargılar katlanmış üçgen sargılar,kravat,kemer,gömlek kolu gibi balzemeler ve özel üretilmiş gevşemeyen turnike bantları kullanılır.

c.Uygulama teknikleri

Turnike uygulama tekniği 

• Turnike uygulanırken bası noktasına elle baskıya devam edilir. 
• Koldan veya uyluk kemiğinin orta bölgesinden geçen atardamar üzerine istenirse rulo yapılmış gazlı bez tampon olarak konulur
• Tampon üzerine sargı 2 veya 3 defa dolandırıldıktan sonra bir düğüm atılır.
• Baskı noktasına elle yapılan baskı kaldırılır.
• Turnike uygulanan bölge açıkta kalacak şekilde kazazedenin üzeri örtülür ve vücut ısısı korunur.

4.İç kanamalarda ilk yardım 

• 112 acil yardım merkezi aranarak ambulans çağrılır. Kanamalanının yaşam bulguları değerlendirilir.
• Kanamalıya şok pozisyonu aldırılır
• Üzeri örtülerek sıcak tutulur.
• Yiyecek ve içicek verilmez
• Nabız solunum ve vücut ısısı her 5-10 dakkada bir kontrol edilir.

5.Şok

Şok,kan kaybı,şiddetli ağrı,korku nedeniyle beyin ve iç organların kansız kalması ve işlevlerini tam olarak yapamama durumudur. Şokun oluşmasındaki temel neden, dolaşım yetmezliği ve dokuların oksjisensiz kalmasıdır.

a.Şokun Nedenleri

Şokların genel nedenleri : 

• Şiddetli ağrı,sancı,ruhsal travmalar,ani korku,heyecan
• Beyin,kalp gibi organların ani oksijensiz kalması
• Kalp ve damar hastalıkları,ani tansiyon düşmesi
• Kısa sürede,çok miktarda kan kaybı,aşırı terleme sonucu su,tuz kaybı
• Yüksek ateşli bulaşıcı hastalıklar,metabolizmayı olumsuz etkileyen hastalıklardır.

b.Şok belirtileri 

Her şokta şu genel belirtiler görülür ; 

• Bİtkinlik hali,huzursuzluk,vücut ısısının düşmesi,soğuk terleme,derinin solmaı,bulantı,kasma
• Boğulma hissi,nefes almama,yüzeysel ve sık sık soluma
• Zayıf,düzensiz hızlı nabız,ağır şok,koma ve ölüm belirtileri görülmeye başlar.

c.Şokta ilk yardım

Şokta ilk yardımın temel kuralları:

• Soluk yolunu açmak ve solunumu sağlamak
• Vücut ısısını korumak ve vücudu sıcak tutmak, şok pozisyonuna aldırmak
• 112 Acil yardım merkezi aranarak şokluyu ambulansla hastaneye taşımaktır.

e.Şok pozisyonu 

Bu temel kurarlları yerine getirmek için aşağıdaki gibi ilk yardım uygulamaları yapılır: 

• Şok nedeni giderilir
• Baş yana çevrilerek çene göğüsten uzaklaştırılır ve soluk yolu açılır. Kazazedenin sıkı giysileri gevşetilir. Solunum ve dolaşım kolaylaştırılır.
• Üzeri örtülerek sıcak tutulur, yaşam bulguları 3-5 dakikada bir izlenir.
• Ağız yolundan yiyecek,içecek verilmez. Ambulansla hastahaneye taşınır.

6.Diğer kanamalarda ilk yardım

a.Burun kanamasında ilk yardım 

Burun iç yüzeyi,kılcal kan damarları bakımından çok zengindir. Burun kanaması değişik nedenlerle meydana gelir. 

İlk yardım uygulamaları;

• Hasta ya da yaralı değerlendirilir. İlk yardımın A,B ve C'si öncelikle uygulanır. Baş travması sonucu burun kanaması meydana glemişse 112 aranarak ambulans çağrılır, kanamalı acilen hastahaneye taşınır.
• Baş travmasına bağlı burun kanamasında baş,biraz yükseltilerek hasta yatırılır. Kanın akışı engellenmez
• Kafa travmasına bağlı olmayan burun kanamasını durdurmak için kanamalı oturtulur, başı hafif öne doğru eğilir. Burnunun uç yumuşak bölümü ve baş parmakları ile dıştan 5-10 dakika sıkıştırılır

Oturamayan ya da oturulması sakıncalı olan kanamalı, yan yatış pozisyonuna alınır. Kanayan burun deliğine,geçici gaz ya da pamuk tampon konabilir.

b.Kulak kanamasında ilk yardım 

Kanın dış kulak kanalındna dışarı akmasıdır.

İlk yardım uygulamaları ;

• Hasta ya da yaralnın birinci ve ikinci dğerlendirilmesi yapılır.
• 112 aranarak ambulans çağrılır. İlk yardımın A,B ve C si uygulanır.
• Hafif ve ciddi kanamalarda,kanayan kulak tıkanmaz. Kulak üzeri steril gazlı bez ile kapatılır. 
• Yaralı bilinçlı ise kanayan kulak altta kalacak şekilde yan yatış pozisyonuna alınır. 

c. Kanamalarda bandaj uygulamaları

Basınçlı sargı uygulama : Kanayan yere değişik boyutlarda üçgen şeklinde veya sarılarak rulo haline getirilmiş değişik uzunluk ve genişlikteki sargı sıkıca sarılır. Basıncın artması için 2-3 defa sarılan sargı üzerine gazlı bez 4-6 defa katlanarak 2-3 cm çapında ve 6-8  cm uzunluğunda tampon haline getirilir ve konur.

KONU 3. YARALANMALARDA İLK YARDIM

1. Baş ve Omurga yaralanmaları

Önemli : Baş (Kafa) ve boyun yaralanmalarında beyin, beyincik,omurilik soğanı ve omuriliğin boyun bölgesinde yaralar oluşabilir. Şiddetli baş yaralanmasında koma ve ani ölüm görülebilir. 

a. Baş ve Omurga yaralanma çeşitleri

 i.saçlı deri yaralanmaları
Baş,kalın ve saçlı deri ile örtülmüştür. Diğer vücut örtülerinden farklı olarak kalın olan baş deris,travma sonucu yırtılarak yaralanabilir.

ii. Kafatası Kırıkları

Baş travması sonucu kafatasını yapan kemiklerden biri veya bir kaçı kırılabilir. Kırık,travmanın etki bölgesinde çatlama, çökme veya kıralma şeklinde görüşür.

iii.Yüz yaralanmaları

Kaza sonucu yüzün değişik bölgelerinde ezik,kesik ve yırtık yaralar oluşabilir. Bunlar genellikle yumuşak doku yaralanmalarıdır. Travmanın şiddetine bağlı olarak yüz ve çene kemikleride kırılabilir.

iv.Omurga Yaralanmaları

Boyun sırt ve bel omurları bi bütün olarak omurgayı meydana getirir.Omurga kanalı içerisinde omurilik vardır. Omurga kırıklarında omur içindeki omurilik yaralanabilir. 

b.Baş ve Boyun yaralanma nedenleri
Trafik kazalarında,diğer bölge yaralanmalarına göre baş ve omurga yaralanmasına daha sık rastlanır. Düşme,yüksekten atlama bi yere çarpma ve çarpılma gibi nedenler,baş ve omurga yaralanmasının diğer nedenleri olarak sayılabilir.

c.Baş ve omurga yaralanmalarında belirtiler
Baş ve yüz yaralanmasında kafatası derisinde ve yüzde yaralar,şişlik,morarma,kanama,bulantı,kusma ve koma hali görülebilir. Göz bebeklerinde genişlik farklı yani biri geniş,diğeri normal olabilir.

d.Baş ve Omurga yaralanmalarında ilk yardım
Yaralının bilin. durumu değerlendikten sonra aşağıdaki ilk yardım uygulamarı yapılır

• Bilinç kaybı olan bir kişinin yutak kasları gevşer, dili yutağa doğru kayar. Bu durum soluk yolunu kapatır ve solunumu durdurur.Soluk yolunun açık kalması ve omuriliğin korunması için yaralının başı,iki el ile tutularak veya boyna kask uygulanarak sabitleştirilir.
• Baştaki açık yaralar pansumanla kapatılır
• Göz yaralanmışsa temiz gazlı bez ile kapatılarak daha fazla etkilenmesi önlenir ve korunur

2. Delici göğüs yaralanmaları

Önemi : Delici,batıcı ve ateşli silah yarası akciğerlere kadar uzanabilir. Yaradan,akciğer zarları arasına hava dolarak akciğere baskı yapar. İç kanama sonucu akciğer dokusu içine veya akciğer zarları arasına kan dolabilir.

                                   KIRIK,ÇIKIK VE BURKULMALARDA İLK YARDIM

KONU1. KIRIK VE ÇEŞİTLERİ

1.Kırık Nedir

Kırık, travma veyya çeşitli kemik hastalıkları nedeniyle kemik doku btünlüğünün bozulmasıdır

2.Kırık Çeşitleri

Kırıklar,kırık kemiğin durumu ve kırık uçlarının görünüşlerine göre değişik türlere ayrılır

Kırık çeşitleri şunlardır ;
Kapalı kırık : Kırık uçları, bulunduğu yerldedir. Deri üzerine çıkmamıştır. Çevresindeki dokuları zedeleyebilir

Açık Kırık: Kırık uçlar,dokuları parçalayarak deri üzerine çıkar ve gözler görülür.

Parçalı ve karmaşık kırık : Parçalı kırıkta kemik parçalara ayrılmıştır. Karmaşık kırıkta hem kemik kırığı hem de komşu organda yaralanma vardır.

Yaş ağaç kırığı : Kemiğin bir yüzeyi parçalanmış diğer yüzeyi ise sağlamdır. Tam sertleşmemiş uzun kemikler yaş ağaç kırığı şeklindedir.

Çöken Kırık : Yassı kemiklerde görülen kırık şeklidir.

3. Kırık belirtileri

Kırık belirtileri, kırılan kemiğin özelliğine,yapısıne ve kırığın etkilendiği dokuya göre değişir. Kırıkta genel olarak şu belirtiler vardır, Kırık bölgede şiddetli ağrı,hareket ve duyu bozukluğu,aşırı duyarlılık,kırık uçlardan gelen sürtünme sesi,şişme,morarma,hareket edememe,uzuvda kırılma ve kanama meydana gelmesi.

4.Kırığın oluşturabileceği olumsuz durumlar

Dokular arasındaki kırık kemik uçları,bulunduğu bölgedeki damarları, sinirleri ve kasları yaralar. Yaralanma sonucu iç ve dış kanamalar, felçler meydana gelir.

5.Kırıklarda ilk yardım

Kırıklarda ilk yardım, kırılan kemiğe göre değişir. Kırıklarda ilk yardım temel kuralları şunlardır ;

• Yaralı değerlemdirilir. 112 aranır ambulans çağrılır
• Açık kırıkta önce kanama durdurulur,yara steril gazlı bez ile kapatılır.
• Tespitten sınra kırık bölgenin uç kısmından nabız kontrolü yapılarak dolaşımın olup olmadığı değerlendirilir.
• Değişik kemik kırıklarında ilk yardım uygulamaları

Köprücük kemiği kırığında ilk yardım

• Koltuk altları sargı veya gazlanmış bez ile desteklenir.
• Omuzdaki sargılar,başka bir sargı ile omuzlar geriye doğru gerdilinceye kadar birbirine yaklaştırılır ve bağlanır.
• Her iki köprücük kemiği de kırıksa iki kol önce boyundan askıya alınır. sonra vücuda tespit edilir.
• Kırıklı,oturuş pozisyonuna alınır. Yanları desteklenir ve sıcak tutulur.

Kol kemiği kırığında ilk yardım

• Dirsek ve omuz eklemlerini içine laacak uzunluktai iki adet sargı veya pamukla kaplanır.
• Ön kol yavaşça dirsekten bükülür ve üçgen sargı ile boyundan askıya alınır
• Atel uygulama ve askıya alma işlemlerinden sonra nabız kontrol edilir. Morarma ve şişme varsa aletler gevşetilir
• Kırıklı oturuş veya yarı oturuş pozisyonunda ambulansla hastahaneye taşınır.

Ön kol kemiği kırığında ilk yardım

• Dirsek ve parmakların ucunu içeri alacak uzunlukta atel seçilir. Atel pamukla veya sargı ile kaplanır. Kol dirsekten dik açı yapacak şekilde bükülür.
• Başparmak yukarıda kalacak şekilde ön kola pozisyon verilir. Ateller ön kola içten ve dıştan yerleştirilir.
• Tek ve geniş tahta atel varsa, ön kol altına yerleştirilir.
• Atel yoksa ön kol doğrudan üçgen sargı ile askıya alınır. Sargı yoksa gömlek eteği,ceket eteği ile askıya alınır.

Omurga ve kalça kırığında ilk yardım

Baş ve boyun tespiti : Kırıklının boyuna öncelikle kask uygulanır. Kişi en az üç kişi ile omurga tahtası üzerine ya da metal sedyeye aynı anda kaydırılarak alınır.  Sırt üstü yatan kırıklının tüm vucudu, her iki yandan desteklenerek hareket etmesi önlenir. 

Sırt ve bel omurlarının tespiti : Kırıklının boyuna öncelikle kask uygulanır. Kişi en az üç kişi ile omurga tahtası üzerine ya da metal sedyeye aynı anda kaydırılarak alınır. Sırtüstü yatan kırıklının tüm vücudu, her iki yandan desteklenerek hareket etmesi önlenir.

Kalça kırığının tespiti: Kırıkların gövdesi ve bacakların uzun atellerle tespit edilir. Atel yoksa vücut, her iki yanlardan katlanmış battaniye veya benzeri malzemelerle sabitlenerek desteklenir. Kalça kırığı şüphesi olan kişi,sırt üst üyatar pozisyında sedye ile taşınır.

KONU 2. ÇIKIK

Çıkıklar,oynar eklemlerde meydana gelir. Oynar eklemi oluşturan kemik eklem yüzeylerinin, eklem hareketine uygun olmayan hareketler, çekmeler,düşmeler ve zorlamalar gibi nedenlerle eklemden ayrılmasıdır. 

1.Çıkığın belirtileri

Doku yırtılması nedeniyle şiddetli ağrı,morarma,şişme ve hareket kısıtlığı vardır. Vücut simetrisi bozulur.

2.Çıkıklarda ilk yardım

Çıkık kol veya bacak yastıkla devteklenir ve hareketsiz hale getirilir. Şişme ve ağrıyı azaltmak için çıkık ekleme doğru uygulanır. Çıktığı yerine getirmeye uğraşılmaz. Uğraşmak tehlikeli sonuçlara ve ağrı şokuna neden olabilir.

KONU 3. BURKULMA 

Burkulma, el ve ayak bileği gibi oynar eklemlerde meydana gelir. Her eklemin kendine özgü bir hareket kapasitesi vardır. Eklemlerde meydana gelir.

1.Burkulma belirtileri

Burkulan eklem kapsülünden kan, lenf ve eklem sıvısı doku arasına sızarak şişliğe ve morarmaya neden olur. Burkulmada, hareketle artan şiddetli ağrı,hareket edememe hareket kısıtlığı görülür.

2.Burkulmalarda ilk yardım

Burkulan eklem ve çevresi sargı ile ya da varsa atel ile sabitleştirilir. Burkulma el bileğinde ise elastik sargı ile dolaşım engellenmeden sarılır. Ayak bileğinde ise soğuk uygulama yapılır.

Değerlendirme : Kırık,çıkık ve burkulmalarda yapılacak ilk yardım uygulamaları nelerdir ?

3. Kırık çıkık ve burkulmarla tespit nasıl olur

Kırık çıkık ve burkulmalarda iyi ve etkili bir tespit için yeterli uzunlukta ateller kullanılmalıdır. Kırık,çıkık ve burkulmaların olduğu bölgeledki eklemler hareketsiz hale getirilmelidir. Kontrol altına alınmalı ve sarılmalıdır.

                                                           TAŞIMALAR 

KONU 1. TAŞIMADA GENEL KURALLAR

Taşımada, vücut yapısı ve geişiine uygun hareket etmek ilk yardımcının sağlığını korur. Yaralı taşıyacak görevliler, yaralı kaldırma ve taşıma alanlarında uygulamalı eğitim alarak beceri kazanmalıdır. 

Hasta ya da yaralı taşırken sağlığı koruma yönelik uyulması gereken kurallar ;

• İlk yardımcı, yaralı taşırkeni bilinçli hareket etmeli ve kendi sağlığını korumalıdır.
• Hasta ya da yaralıyı yerden kaldırmak için ona yaklaşmalı,yaralının yanına dizleri ve kalçayı bükerek yere çökmelidir.
• Hasta yada yarlıyı kaldırırken iyice davranmalı aynı anda tek bir komutla kaldırmalıdır.
• Hasta yada yaralıyı kaldırırken ağırlığı kalça kaslarına vererek dizleri doğrultmalıdır.
• Yaralar ve durduruan lanamaları izlemelş,yaşam bulgularını her 5-10 dakikada bir kontrol etmelidir.
• Taşımanın hem hasta ya da yaralı hem de ilk yardımcı bakımından güvenli ve hızlı yapılması sağlanmalıdır.

KONU 2. ACİL TAŞIMA TEKNİKLERİ

Hasta bulunduğu yerden acilen daha güvenli yere uygun taşınma teknikleriyle taşınmasıdır

1.Hasta ve yaralıyı sürükleme yöntemleri

Sırtüstü yatan yaralının baş tarafına diz çökülür. İki oltuk altından tutulur. Yaralı yarı oturuş pozisyonunda geri geri başı yönünde çekilir. Bu tekniğe itfaiyeci sürüklemesi denir 

2.Araç içindeki hasta veya yaralıyı çıkarma (Rentek Manevrası)
Rentek manevrası acil yaralı taşıma tekniğidir. Yaralıyı tehlikeli ve güvenli olay yerinden,omuriliğe zarar vermeden uzaklaştırmak için uygulanır. Rentek manevrası kaza yapmış araçtan yaralıyı güvenli ortama taşımada uygulanır.

Uygulama tekniği :

• Kaza ortamı değerlendirilir. Ortamda patlama,yangın,yıkılma gibi tehlikeler belirlenir.
• Kaza ortamında gerekli güvenlik önlemleri alınır.
• Yaralının omuzlarına hafifçe dokunularak "İyi misiniiz?" diye sorulur ve bilinç durumu kontrol edilir.
• Yaralıya yan taraftan yaklaşılır. Bir eliyle kolu, diğer ellede çenesi kavranrak boynu tespit edilir.
• Kask varsa yaralının boynuna uygulayarak başı sabit hale getirilir.
• Yaralı yavaşça yere yada sedyeye sırt üstü yatırılır. Isısı korunur.

3.İtfaiyeci yöntemi ile omuzda taşıma 

Bir kişi ile taşıma teknikleri omuzdan destek olarak taşıma

Hasta yada yaralı kendi kendine yürüyebilecek durumda ve bilinci yerinde ise bu teknik uygulanır. İlk yardımcı kişiye destek olduğu için hasta ya da yaralıya destek olma adını almıştır.

Hasta ya da yaralıya şöyle destek olunur : 

• İlk yardımcı hasta ya da yaralnın sağlam tarafında yer alır.
• Hasta ya da yaralının kolunu,kendi boynundan aşırarak bileğinden tutar.
• Diğer eliyle hasta yada yaralının belinden kavrar
• Hasta yada yarlalı ile birlikte uyum içinde yavaş yavaş yürürler.

Kucakta taşıma : Bilinci açık,az kilolu olan yetişkinler,çocuklar ve hasta ya da yaralının taşınmasında kullanılan bir tekniktir. 

• İlk yardımcı,yaralının yanına diz çöker
• Bir eliyle dizlerinin altından,diğer eliylede sırtına destek vererek kavrar
• Yaralı,kollarını iki yardımcının boynuna dolar ve kenetler
• Ağırlığı dizlere ve kalçalarına vererek ayağa kalkar. İlk yardımcı yürüyerek yaralıyı taşır.

İtaiyeci tekniği ile omuzda taşıma

Bilinci yerinde olmayan ilk yardımcıya tutunamayan hasta ya da yaralnın taşınmasında uygulanır

• Hasta ya da yaralı yüzükoyun yatırılır. İlk yardımcı sağ dizi üzerine çöker
• Hasta ya da yaralının koltuk altlarından ellerini geçirir,belinden kavrar ayağa kaldırır.
• Sağ kolunu hasta ya da yaralnın bacakları arasına geçirerek uygun olan bacağı kavrar.
• Sol eliyle,hasta yada yaralının sağ bileğini tutmaya devam eder. Yatar pozisyonda sırta alır
• Hasta ya da yaralıyı,omuzlar üstüne aldıktan sonra doğrulur ve yürümeye başlar.